Kooperatif girişimi olarak dünyada neler olup bittiğini, bütüncül sağlık anlayışının nasıl ele alındığını takip etmeye çalışıyoruz. Okuyup öğrendiklerimizden arta kalanlardan yazılar çıkarmaya çalışıyoruz, bu neden bir seri olmasın dedik?
Sümeyye Üstün
FarmStrong, Yeni Zelanda’da kurulmuş ve tarım ve hayvancılığı geliştirmeyi hedefleyen bir sosyal yapılanma. Çiftçilik mesleği doğası gereği birçok zorluğu içinde barındıran bir iş. Dış etkilere karşı oldukça hassas; ürünün ve verilmiş uzun emeklerin akıbetini çoğu zaman belirsiz olmakta. Kuraklık veya sel, hammadde fiyatlarındaki dalgalanmalar, yasal düzenlemeler ve teknolojik gelişmelerden doğrudan etkilenir. Bu durum çalışanların stres ve kaygı seviyelerini daha da artırıcı bir etkiye sahip. Bu yüzden çiftçiler ne kadar “iyi” ve sağlıklı olursa tarım da o denli sağlıklı olur zihniyetiyle yola çıkılmış. Çiftçilerin fiziksel ve ruhsal sorunlarını giderme, onlara çözüm üretme saikleriyle hareket edilen bir anlayış hakim.
Bunu yaparken öncelikle, iş kazalarının engellenebilmesi için iş araçlarının güvenlikli olmasına dikkat ediliyor. Daha sonrasında ise bütün iyileşme unsurlarını hep birlikte ele alan bir yaklaşımları var. Örneğin, kas zedelenmeleri ve incinmeleri önlemek için vücut kondisyon uzmanı, stres ve tükenmişlikle baş edebilmek için ruh sağlığı uzmanı, sağlıklı bir beden için hekim, sağlıklı beslenme için beslenme uzmanı, sağlıklı bir uyku için uyku uzmanı gibi uzmanlarla birlikte çalışılıyor. Bunun önemi, iyileşmenin tek bir yerden gelmediği, meselenin çok boyutlu bir yapıda olduğu zihniyetinde yatıyor. Hem bedensel sağlık hem ruhsal sağlık hem de fiziksel çevre düzenlemeleri hep birlikte çalışılan, aynı öneme sahip birer çalışma alanı olarak görülüyor.
Ben de, FarmStrong ekibinin bunları yaparken “iyileşmeyi” hangi kategoriler içinde sağladıklarını merak ettim ve bunları derledim. “İyi kalmaya” dair belirledikleri dokuz kategoriyi burada paylaşıyorum:
(Ayrıntılı bilgi için; https://farmstrong.co.nz/)
Stres ve tükenmişlikle baş etme. Çoğu zaman işin yoğun döngüsünde sıkışmış gibi hissedebiliriz. Artık tükendiğimizi ve bununla baş edemediğimizi düşünüp umutsuzluğa düşebiliriz. FarmStrong ekibindeki ruh sağlığı uzmanları bu konu üzerine çalışıyor ve böyle bir durumda bedenimize ve zihnimize kulak vermeyi öneriyor.
İyi bir uyku. Çiftçilerin onda dördünün uyku sorunu yaşadığı tespit edilmiş ve bu durumun hem iş güvenliğini hem de üretkenliği olumsuz etkilediği ortaya konulmuş. Uzmanlar ve çiftçiler uyku ve uyanıklık dengesini sağlamak için birlikte çalışıyorlar.
Sağlıklı düşünme. İş hayatında inişler ve çıkışlar vardır. Hava koşulları veya piyasanın durumu süreci tıkayabilir. Böyle bir durumda pozitif kalmak ve yaratıcı çözümler üretebilmek önemlidir. Olup bitenin kontrolünü kaybettiğimizde bir farklılık yaratmak bizim elimizde olan bir beceridir; zamanla öğrenilebilecek bir şeydir.
Kendine zaman ayırma. Çalışılan yerle yaşanılan yerin aynı olması, işten uzaklaşmayı zorlaştıran bir unsur olabilir. Fakat birkaç gün veya saat düzenli olarak kendine zaman ayırmak, zihni tazeler ve olaylara daha pozitif bakan bir düşünce yapısı oluşturur. Kişiyi, sıkıntıya yaratan yoğun dönemlerden uzaklaştırarak bir tür iyileşme sağlar.
Sağlıklı beslenme. Elinden gelen en iyi üretimi yapabilmek için vücudun ihtiyaç duyduğu enerjiyi almak gerekir. Vücut enerjisini zinde tutmak ve yeterli miktarda su içmek, gün boyunca iş performansını artıracaktır. Bunun için beslenme uzmanlarıyla birlikte çalışılıyor.
Fiziksel hareketlilik. Tarım ve hayvancılıktaki teknolojik gelişmeler fiziksel hareketliliği azalttı. Tarlada veya hayvanlarla çalışırken ağır iş yapılan durumlar olabiliyor. Vücudun dayanıklı kalması ve kalp sisteminin sağlıklı işlemesi için fizyoterapistler günlük on dakikalık bazı aktiviteler öneriyor.
Sosyal ilişkiler kurma. Uluslararası araştırmalar, sosyal ilişkiler kurmakla birlikte küçük şeylere dikkat etmenin, vermenin, öğrenmeye devam etmenin ve fiziksel aktifliğin iyileşme üzerindeki devasa etkisini ortaya koymuşlar. Buna dayanarak çiftçiler kendilerine iyi gelen ortamlara girerek ve kendilerine iyi gelen sosyal işler yaparak psikolojik dayanıklılıklarını artırdıklarını ifade ediyorlar.
Düzenli check-up. Çiftçilerin tarlaları ve ürünleriyle ilgilendikleri kadar kendi bedenleriyle ilgilenmedikleri görülmüş. Doktor gözetiminde düzenli aralıklarla kalp basıncı, kolesterol, diyabet gibi değerlerine bakılıyor; gereken önlemler ve tedaviler yapılıyor.
Yardım alma. Yardım istemenin bir zayıflık olmadığı, aksine bir güç olduğunu bilmek çok önemli. Karşılaşılan zorluklarla tek başına baş edilemediğini fark etmenin, neyde eksik olduğunu tanımanın büyük bir avantaj olduğu düşüncesiyle hareket ediliyor. Çiftçiler benzer problemleri yaşayan meslektaşlarıyla bir araya gelerek tecrübelerini paylaşıyorlar. Sorunu yaşayan kendileri olduğu için en iyi çözebilecek kişi de kendileri. Uzmanlar ancak belli bir yere kadar destekleyebiliyorlar.
Bu sosyal yapılanmayı anlatmamın bir sebebi var: Kooperatif girişimimizle ortak noktaları olduğunu düşünüyorum. Öncelikle, daha önce de belirttiğim gibi, iyileşmenin sadece doktorlar ya da sadece ruh sağlığı uzmanlarından gelmemesi, çok boyutlu bir yaklaşım benimsemeleri en temel ortak nokta diyebilirim. Sosyal ilişki kurmak, deneyim paylaşmak, uyumak, yemek gibi hayatımızdaki küçük parçalar da iyileşme sürecine aynı oranda dahil edilmiş. İyileşmek için gidilen bir kurumdan ya da ofisten ziyade; kişi, ihtiyacına göre bu sürece katılıyor ve katıldığı ölçüde faydalanabiliyor.
Bununla beraber, çiftçilerin görüşleri, kendi deneyimleri sonucu edindikleri bilgiler, iyileşmenin odak noktasını oluşturuyor. Sitelerinde çiftçilerin kendi püf noktalarını yazıp paylaşmaları bunun bir göstergesi. Dileyenler, farklı deneyimlerden de öğrenebiliyor.
Bu yapılanmayı, günümüzde gitgide yaygınlaşan “akran desteğine” benzetebiliriz. Akran desteği, deneyim paylaşmaya dayanan ve iyileşmenin sorumluluğunu kişinin kendisinin aldığı bir yaklaşım. Konumuz bu olmadığı için uzun uzadıya anlatmak istemiyorum. Akran desteğiyle ilgili ayrıntılı bilgi için sitemizdeki diğer yazılara göz gezdirebilirsiniz (örneğin; akran desteği ve temel prensipleri).